Kilka słów o ortograficznym zapisie nazwy własnej Međugorje

Wątpliwości co do pisowni, odmiany, wymowy i formy standardowej wynikają z wielu powodów, którym warto się przyjrzeć, aby zrozumieć, jak kształtował się poprawny zapis ortograficzny tej nazwy własnej.

1)Miejscowość ze względu na swój charakter miejsca pielgrzymkowego(pątniczego) zyskała obieg ogólnoeuropejski i światowy, gdzie upowszechniła się angielska postać ortograficzna Medjugorje (por. The Medjugorje Web) dokładnie odzwierciedlająca fakultatywną (obok Međugorje) ortograficzną postać przyjętą w języku chorwackim.

2)Do ostatniej dekady XX na terenie Jugosławii w. występowały trzy możliwe ortograficzne standardowe formy:

- w wariancie zachodnim- częstszym (chorwackim) używającym alfabetu łacińskiego Međugorje i rzadziej Medjugorje;

- w wariancie wschodnim (serbskim i czarnogórskim) używającym obydwu alfabetów łacińskiego i cyrylicy funkcjonowały wszystkie 3 warianty : dwa łacińskie Međugorje i rzadziej Medjugorje i cyrylicki : Међугорје.

3)W ostatniej dekadzie XX wieku, po rozpadzie Jugosławii na mniejsze państwa, funkcjonują trzy warianty tej nazwy odpowiadające trzem językom:

- w języku chorwackim ustaliła się forma Međugorje

- w języku serbskim Међугорје, teoretycznie aż do roku 2006, gdy w Serbii uznano wyłącznie cyrylicę za język urzędowy - też Međugorje i Medjugorje ,

- w języku bośniackim/ boszniackim istniały trzy warianty w dwóch alfabetach, ze zdecydowaną preferencją (zwłaszcza w Hercegowinie) łacińskiego wariantu chorwackiego: Međugorje.

4) Međugorje leży na obszarze państwa „Bośni i Hercegowiny”, gdzie funkcjonują trzy równoprawne urzędowe języki : bośniacki/boszniacki, serbski i chorwacki, którymi posługują się trzy równoprawne narody: Bośniacy/Boszniacy, Serbowie i Chorwaci i trzy równoprawne konfesje: islamska, prawosławna, katolicka (kolejność według proporcji ilościowych w % : ok.40: ok.30: ok.20). Zatem w obiegu państwowym możliwe jest użycie trzech wariantów : Međugorje (rzadziej Medjugorie) i w obiegu regionalnym (Republika Serbska) – zdecydowanie wariantu serbskiego Међугорје .

5) Popularną w języku angielskim i w większości języków europejskich jest transpozycja tej nazwy na języki obce polegająca na przeniesieniu w niezmienionej formie rzadszego wariantu chorwackiego Medjugorje. Została ona dokonana także w tych tekstach polskich, które wybrały transpozycję literową a nie fonetyczną.

6) Problem jednak się zaczyna , gdy w transpozycji chce się uwzględnić postać fonetyczną nazwy, zwłaszcza spółgłoski [dź ] oznaczanej w oryginale trzema możliwymi sposobami:

- literą [đ ] [ dużą Đ] , (najczęściej)

- literami [ dj]

-cyrylickim [ђ] [dużą Ђ ].

Spółgłoska [dź] możliwa jest do oddania w języku polskim przez zapis: [dzi + samogłoska ]

a)W języku polskim możliwe są dwie transpozycje: literowa - Medjugorje albo fonetyczna- Medziugorje.

b) transpozycja literowa: Medjugorje:

- jest bliższa zapisowi chorwackiemu:

- nawiązuje do genetycznie chorwackiej postaci ( chociaż w postaci rzadziej używanej )

- funkcjonuje w obiegu międzynarodowym

- nie jest jednoznaczna, jeśli chodzi o wymowę, gdyż nie wskazuje na to, czy chorwackiemu zapisowi [dj] odpowiada głoska [dź] czy głoska [dż]

c) transpozycja fonetyczna: Medziugorje

- jest bliższa polszczyźnie mówionej:

- jest zgodna z regułą fonetyczną, gdyż oddaje wymowę tego wyrazu

- funkcjonuje w powszechnym obiegu (kwestia uzusu społecznego)

- jest jednoznaczna, jeśli chodzi o wymowę.

7)W żadnym wypadku nie należy używać postaci: Mediugorie i Medjugorie ponieważ one mylnie informują o wymowie : zamiast dź sugerują d’, zamiast – rje sugerują -r’e a przy tym odbiegają od pisowni oryginału, czyli wszystko naruszają a niczego nie ułatwiają.

8)

Nieaktualne jest już dziś stanowisko autorów nowego Słownika ortograficznego, którzy utrzymują, iż ta nazwa własna zachowuje postać nieodmienną, gdyż jest ona już w polszczyźnie na tyle przyswojona, że powinna się odmieniać według paradygmatu nijakiego, miękkotematowego (typ. Zalesie, Pomorze, pole ).

Wniosek:

Możliwy i poprawny jest ortograficzny zapis uwzględniający transpozycję fonetyczną: Medziugorje, a odmiana tego wyrazu wygląda następująco:

M. kto? co? Medziugorje

D. kogo? czego ? Medziugorja

C. komu? czemu? Medziugorju

B. kogo? co? Medziugorje

N. z kim z czym? z Medziugorjem

Ms. o kim? o czym? o Medziugorju

W. wołamy: o, Medziugorje!

[Opracowano na podstawie ustaleń Komisji Języka Religijnego działającej przy PAN z siedzibą w Krakowie ( rok 2006/ 2007)]